Demokratik özerkliğin inşasının savaş ortamında sürdüğü Rojava'da adalet mekanizması da yeni baştan inşa ediliyor. Bir yandan yeni toplumsal dokuya uygun yasalar hazırlanırken, diğer yandan sistem de oluşturuluyor.

Adalet Akademisi, Adalet Bakanlığı, halk mahkemeleri ve uzlaştırma komiteleri, adalet sisteminde öne çıkan kurumlardan.

ADALET AKADEMİSİ

Adalet Akademisi, hukuk sisteminin kadrolarını yetiştirmek ve yasaların hazırlanmasında teorik zemini oluşturmakla yükümlü.

Akademinin yöneticileri, kurmaya çalıştıkları adalet sistemi için "Toplumsal dokuya uygun bir sistem oluşturmaya çalışıyoruz. Uluslararası alanı da inceledik. Devrim süreciyle birlikte kendi toplumsal dokumuza, kendi öz gücümüze dayanarak bir hukuk sistemi oluşturuyoruz. Herkesin üzerinde anlaşabileceği bir hukuk sistemi oluşturulmaya çalışılıyor" diyor.

Devrimin ardından rejim döneminin adliye görevlileri, Rojava kentlerini terk edince, görev devrim öncesinde avukatlık yapanlara düşüyor. Mahkemelerde görevlilerin büyük bir bölümü avukat. Ancak daha önce yargı mekanizmasında yer almayan ve devrim süreci ile birlikte hukuk sistemini öğrenenler de var elbette.

Yargı sisteminde, sulh, ceza, tenfiz ve yüksek mahkeme olmak üzere 4 mahkeme var.

UZLAŞMA KOMİTESİ

Rojava'daki adalet sisteminin en ilginç mekanizması; uzlaşma komiteleri. Bu kurumlar, bütün kentlerde var olan halk evlerinin içerisinde yer alıyor. İş yoğunluğu en fazla olan kurum da uzlaşma komiteleri.

Serêkaniyê'deki Uzlaşma Komitesi'nde yer alan Sureyya Muhammed Hisên ve Tarix Brahim, komitenin işleyişi anlattı.

Brahim'in anlattığına göre, 2 yıl kadar önce henüz Esad rejimi tam olarak Serêkaniyê'yi terk etmediği günlerde, bir grup insan bir araya gelerek bir meclis gibi hareket etmeye başlıyor. Halkın sorunlarını dinleyerek ve çözüm bulmaya çalışıyorlar. Ancak rejimin korkusu ile bunu açık bir şekilde duyuramıyorlar. Devrim ile birlikte bu uzlaştırma çalışması aleni hale geliyor ve kurumsallaşıyor.

Hisên'in anlattığına göre, komitenin gündemine cinayetten arazi kavgasına kadar her türlü dava geliyor. Ancak ağırlık para ve miras ile ilgili anlaşmazlıklarda.

Komiteye bağlı alt çalışma grupları var. Sağlıkla ilgili bir sorun olduğunda doktorlardan oluşan alt komite devreye giriyor. Her iki taraf da komitede dinleniyor. Eğer sorun orada çözülmezse, mahkemeye sevk ediliyor.

Cinayet ile ilgili davalar da uzlaştırma komitesinin gündeme geliyor. Bu konuda kararı halk mahkemesi veriyor. Ancak uzlaştırma komitesi de yargılama sürecine dahil oluyor ve aileleri barıştırmaya çalışıyor.

Tarix Brahim, çalışmalarla ilgili olarak "Defalarca aileleri ziyaret ediyoruz. Bazen kanaat önderleri ile bu ziyaretleri gerçekleştiriyoruz. Kesinlikle yılmıyoruz. Çok sabırlıyız. Mesele çözülene kadar taraflarla görüşmeye devam ediyoruz" diyor.

Uzlaşma komitesinin gündemine kadınlarla ilgili bir konu geldiğinde, kadın evi sürece dahil oluyor. Eğer kadın şiddet görüyorsa, Kadın Evi tarafından korumaya alınıyor.

Şiddet olaylarında 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası uygulanıyor. Kadın, cezanın infazı sırasında şikayetinden vazgeçse bile erkek en az 6 ay cezaevinde tutuluyor. Çünkü kadına uygulanan şiddet tüm topluma karşı uygulanmış kabul ediliyor.

Adalet Akademisi yöneticileri, uzlaşma komitelerinde, kadınlara kendi haklarını nasıl koruyacakları ve savunacakları konusunda da bilgi verdiklerini de belirtiyor.

HALK MAHKEMESİ

Bir diğer adalet kurumu ise Halk Mahkemeleri.

Derik Halk Mahkemesi üyesi Henne İsa Henne, devrimden önce işsizmiş. Durumunu, "İş bulmanız için Baasçı olmanız gerekiyordu. Ben de Baasçı değildim" diye açıklıyor.

Henne, ayrıca Süryani.

Derik Halk Mahkemesi, 2011 yılında halk arasında yaşanan sorunları çözüme kavuşturmak için oluşturulmuş. Uzlaşma komitelerinde çözülemeyen dosyalar halk mahkemesinin gündemine geliyor.

Mahkemenin bulunduğu bina, devrimden önce de adliye binasıymış. Ancak devrimle birlikte, duruşma salonlarının biçiminde değişikliğe gidiliyor. Mahkeme heyetini, sanık ve avukatlardan daha üst bir yerde konumlandıran kürsü sistemi terk edilmiş. Duruşma salonunda Kur'an ve İncil yan yana duruyor. Yemin etme durumunda, isteyen istediği kitaba el basıyor.

Halk mahkemesinde çalışanların tamamı avukat değil. Henne, "İlla da avukat olmak gerekmiyor" diyor ve ekliyor: Amaç toplumsal meseleleri iki tarafın razı olacağı şekilde bir çözüme kavuşturmak. Topluma şiddet uygulayan kanunlar var. Bu kanunları uygulamak istemiyoruz. Çünkü toplum, kanunlardan her zaman daha ileride oluyor."

Mahkemelere daha çok ekonomik sorunlar geliyor. Henne, ilginç bir örnek dava da veriyor: Rejim döneminde Kuzey'den gelip Derik'te altın satın alan bir kişinin altınları sahte çıkıyor. Rejim döneminde gelip dava açamıyor. Ancak devrimden sonra geldi dava açtı. Ve alacaklarının ödenmesini sağladık."

Henne de adalet mekanizmanın temelinin cezalandırma olmadığının altını çiziyor ve ekliyor: Amaç tarafları uzlaştırmak.

Ölümün olduğu olaylarda bile, amaç, intikam duygusuna karşı toplumu eğitmek.

Halk Mahkemesi üyeleri bu işi gönüllü olarak yapıyor, hiçbir üyeye para ödenmiyor.

SUÇLARDAKİ DURUM

Adalet Bakanlığı'nın verdiği bilgiye göre, Rojava Kürdistan'ı Cizire kantonunda hırsızlık ve cinayet davalarında büyük bir azalma söz konusu.

Halk Mahkemesi üyesi Henne, "Arazi davalarında 50 yıllık kavgalar çözüldü. Başarılı sonuçlar alındı" diyor.

Artan davalar ise boşanma davaları.

Hukuk Akademisi kurucuları, boşanma davalarındaki artışı, demokratikleşme ile beraber kadın bilincindeki değişimin sonucu olarak görüyor ancak bu durumun ailevi soruna dönüştüğünü düşünüyorlar. Bu noktada boşanmaların önüne geçilmeye çalışılıyor ancak çiftlerin birbirleriyle anlaşma olanağının olmadığı kesinleştiğinde konu mahkemeye sevk ediliyor.

Akademi kurucularının bu konudaki yorumu şöyle: "Kriz ve savaş sürecindeyiz. Bu tür durumlarda ailelerin dağılmaması önemli. Bu söylediğimiz, kadının eskisi gibi kölelik sistemini kabul edeceği anlamına gelmiyor. Örneğin Rojava'da kadın, çocuğundan dolayı kölelik sistemini kabul etmek zorunda değil. Kanunlarımıza göre, kadın erkekten boşanırsa, kadının çocuğunu yanına alma hakkı var."

Yarın: Derik'te belediye hizmetleri